Ik ben dol op mensen kijken. Vroeger deed ik dat op een heel andere manier dan tegenwoordig. Ik keek en oordeelde over wat ik zag. Inwendig gaf ik de mensen die ik voorbij zag komen mijn stempel van goedkeuring of afkeuring, waarbij de meeste mensen in de laatste categorie vielen. Er was altijd wel iets waardoor dit zo was: ik vond ze onverzorgd, te dik, te dun, lelijk, burgerlijk, saai, slettig, raar, te veel met hun uiterlijk bezig, nerdy, te alternatief, of simpelweg heel anders dan ik was en daarom stom. Alleen de mensen die pasten binnen mijn referentiekader keurde ik goed. Ik bevond me het eerste deel van mijn leven tussen mensen die ook zo oordeelden, dus ik had totaal geen idee dat ik dit deed en hoe niet-oké dit was.
Mijn ogen werden hier zo’n drie jaar geleden het eerst voor geopend door twee mannen waar ik een tijdje een niet-relatie mee had. Ze wezen me op het feit dat ik hard overkwam, omdat ik zo oordeelde over anderen, en dat ze dat heel onaantrekkelijk aan me vonden. Ik wist niet waar ze het over hadden en reageerde defensief, omdat ik altijd van mezelf had gedacht dat ik ‘lief’ was. Ik..? Hard?? Ik vond het eerder hard van hen om dat tegen me te zeggen en beledigend om me daarover af te wijzen. Maar, ja, uiteindelijk moest ik hen gelijk geven. Ik was aan de buitenkant op oppervlakkige wijze aardig tegen iedereen als notoire people-pleaser, maar van binnen was ik heel onaardig tegen dezelfde mensen, puur omdat ze anders waren dan ik en ‘de mijnen’. Ik stond niet écht voor hen open.
Ik weed het voor een deel aan mijn Maastrichtse inborst (..de PVV is niet voor niks zo populair daar..). Het was mijn hele jeugd lang heel normaal om iedereen die ook maar een tikkeltje afwijkend gedrag vertoonde of een afwijkend uiterlijk had te bekritiseren, veroordelen en buiten te sluiten, let wel: achter gesloten deuren. Roddelen doen mensen overal, maar in Maastricht is het onbeleefd en not done om datzelfde rechtstreeks tegen iemand te zeggen. Je kunt je voorstellen hoe die combinatie de boel op sociaal vlak uit de hand kan laten lopen en hoe verwarrend en pijnlijk dat is voor de mensen die op zo’n indirecte manier buitengesloten worden. Ik deed er volop aan mee. Ik wist niet beter. “Echt?! Ohh, dat wist ik niet joh.. hahaha, jeetje zeg, wat belachelijk, wat denkt ze wel!! Nou ik zal het je sterker vertellen – maar eh, niet verder vertellen hoor -, Truus van hierachter ziet er niet meer uit, zo ontzettend veel aangekomen! …blabla-roddelroddel..” Wat er dan precies zo belachelijk was en dat wij vonden dat ze er niet meer uitzag kregen de persoon in kwestie en Truus niet te horen. Tja, ik weet niet wat erger is.
Nou goed, of het nu bij een stereotype Maastrichtse houding hoort (dat stereotyperen van Maastrichtenaren is natuurlijk ook heel oordelend van me, dat besef ik.. lang niet alle Maastrichtenaren doen dit) of toevallig zo was in de kringen waarin ik me begaf, het stiekeme veroordelen en afwijzen van andere anderen was er bij mij behoorlijk ingestampt.
Ik moest erg wennen toen ik negen jaar geleden van Maastricht naar Amsterdam verhuisde. Hier liepen veel meer ‘andere’ mensen rond. Hier was anders zijn het normale. Hier werd ook veel minder geroddeld, leek het, men was veel directer. Stond je smoel of je gedrag iemand niet aan, dan kreeg je dat te horen. Ik moest een aantal keer heel hard slikken als mensen me rechtstreeks aanspraken op mijn gedrag of mijn uiterlijk. Ik wist niet wat me overkwam! Zo ook toen ik veroordeeld werd over mijn eigen genadeloze geoordeel.
Maar of dit geoordeel nu direct of indirect gebeurde, de boodschap was: wees zoveel mogelijk hetzelfde als de mensen waar je je mee omringt, anders wordt je keihard afgewezen.
Ik zag de echte waarheid van dit alles pas na een hele tijd. Pas nadat ik me grondig bezig had gehouden met persoonlijke ontwikkeling en ik anders-zijn had leren waarderen.
Dat merkte ik voor het eerst op toen ik in de (lange, maar mooie) documentaire ‘Human‘ tig mensen van over de hele wereld voorbij zag komen, in close-up. Gewoon naturel, zoals ze waren. Ze vertelden over hun leven. Ik vond ze prachtig. Ieder op zijn unieke wijze. Scheve tanden, rimpels, vlekken en sproeten, sprekende ogen, littekens, bolle of ingevallen toeten, gave huiden, raspende stemmen, piekhaar of glanzende krullen, flaporen, vol tattoos of piercings.. Het waren allemaal mensen met een ziel en een eigen verhaal en ik zag nu pas de pure schoonheid daarvan. Hoe had ik hen al die tijd zo weg kunnen wuiven als anders en daarom stom en niet de moeite waard?
Het betekende dat ik zelf ook mocht zijn wie ik was, met al mijn imperfecties en eigenaardigheden, en niet de massa (of de groep waar ik toevallig toe behoorde) hoefde te volgen om mezelf oké te voelen. Dat ik niet perfect hoefde te zijn om erbij te horen en geliefd te worden. Dat is het grootste cadeau dat dit alles me gegeven heeft: precies zo mogen zijn zoals ik ben en daardoor ook openstaan voor andere anderen, die mijn horizon kunnen verbreden en die mijn leven verrijken.
Ik zag ook de waarde van het uitspreken van datgene wat je op je hart hebt naar de mensen die het betreft. Overigens alleen als je denkt dat dat nodig is, omdat je je gekwetst voelt bijvoorbeeld. En op een lieve, niet-aanvallende manier, dat dan weer wel. Dat is weer iets wat ik in Amsterdam een beetje mis: tact. De ander dan zijn gedrag aan je uitleggen. Óf jouw oordeel valt dan acuut weg omdat je hem beter begrijpt, óf hij ziet waarheid in jouw perspectief en past zijn gedrag een beetje aan. Win-win.
Ik kijk nog steeds graag naar mensen. Op een nieuwsgierige en bewonderende manier nu. We zijn juist zo intrigerend door onze verschillen, een ieder heeft zijn eigen verhaal; waarom zou je daar überhaupt een negatief oordeel aan willen verbinden? Zelfs als iemand zich gedraagt volgens andere waarden dan die van jou.. dat is dan simpelweg wat het is: andere waarden, maar waarschijnlijk veel eerder nog een andere conditionering. We hebben ons eigen gedrag vaak niet volledig in de hand of zijn er nog onbewust van. Net zoals ik met al mijn oordelen was.