Er lopen een heleboel, behoorlijk getraumatiseerde mensen rond. Dan heb ik het niet over de angststoornis PTSS (Post Traumatische Stress Stoornis), die kan optreden na een traumatische gebeurtenis, maar over de vaak minder grijpbare ‘jeugdtrauma’s’: jarenlange nare en onafgestemde ervaringen, die plaatsvonden in de vormende jaren van de kindertijd. Mensen met dit soort trauma’s kunnen nogal heftig of vreemd reageren, op zaken die voor niet-getraumatiseerde personen niet veel impact hebben. De situatie die aanleiding geeft tot hun opmerkelijke reactie, in combinatie met hun gedachtengang, gevoel en gedrag, geeft dan aanknopingspunten over welk specifiek trauma het gaat.
Iemand die bijvoorbeeld uitzonderlijk gevoelig reageert op vrijheidsbeperking, heeft vermoedelijk trauma ervaren op vrijheidsbeperking: deze persoon heeft zich in het verleden waarschijnlijk sterk beperkt gevoeld in zijn (basis)behoefte aan vrijheid om zich te uiten zoals hij wenst. Uit angst voor de gevolgen, als hij dat wel zou doen. Maar dat laat hij nu, als volwassene, niet meer gebeuren! Komt iemand aan zijn vrijheid, al is het maar een beetje, dan zal hij stevig van zich afbijten.
Zelf heb ik ook een aantal jeugdtrauma’s opgelopen. Eén daarvan is, dat ik ontzettend beschermd ben opgevoed. Overal was gevaar waar ik beducht voor moest zijn. “Kijk uit! Pas op! Niet doen, kom hier!”. Alles werd me uit handen genomen of veiliger voor me gemaakt. Risico’s nemen was uit den boze. Die opvoedingsstijl komt natuurlijk ook ergens vandaan (en begrijp ik daarom ook erg goed), maar het effect dat dit op mij had, is dat ik een ontzettend bang en afhankelijk jong meisje – en later jonge vrouw – werd, en dat ik bij het uitvliegen nog een hoop vaardigheden te leren en ervaringen in te halen had. Nog steeds ben ik behoorlijk bang aangelegd, en zie ik overal gevaar, al probeer ik dapperder in het leven te staan. Maar wat het ook veroorzaakt heeft, is dat als iemand (vooral mijn partner of mijn moeder) mij wijst op gevaar, of bezorgd over mij doet, dat ik dan razend word en uitermate fel kan reageren. Dat slaat natuurlijk nergens op, maar ik ben er overgevoelig voor geworden. Bezorgdheid van de ander, hoe lief bedoeld ook, raakt aan mijn ‘trauma’ van overmatige angst en overbeschermd te zijn opgevoed. Nu ik dit weet, probeer ik mijn woede op zo’n moment beter te reguleren, me niet op mijn beschermer af te reageren en het gedrag van de ander te zien voor wat het is: goed bedoeld. Ze weten dit van mij, en proberen me daar op hun beurt niet te erg in te triggeren.
Ik denk de meeste van mijn trauma’s inmiddels wel te kennen. Dit hele blog is er zelfs op gebaseerd (en onderdeel van.. je zou het kunnen labelen als ‘extreme openheid’ als reactie op me niet gehoord en begrepen voelen). Vaak zijn getraumatiseerde mensen zich echter nog van geen kwaad bewust. “Ik lastig in de omgang en getraumatiseerd? Waar heb je het over..?!”. Hierbij is een handige vuistregel: hoe meer mensen er zijn die moeite met hen hebben, hoe groter de kans dat er iets met hen aan de hand is. Zo dacht ik zelf altijd dat ik ‘verkeerde mannen’ aantrok, die mij afhankelijk van hen maakten met hun absurde warm/koud-gedrag; tot ik besefte dat IK de gemeenschappelijke factor in al deze onmogelijke relaties was. Wel verdorie.
Het is een beroepsmatige bezigheid van mij om bij mensen naar onderliggend trauma te speuren, dus ook in het alledaagse leven vind ik het interessant om mensen op die manier te bekijken. Zo smul ik bijvoorbeeld van vrijwel alle reality-tv programma’s, waarbij je mensen over langere tijd in hun natuurlijke (of minder natuurlijke) habitat kunt observeren. Ik heb het dan over programma’s als Ik vertrek, Temptation (of Love) Island, Expeditie Robinson, 90 day Fiancé of Teen mom (al 10 jaar favoriet). Ik weet het, niet het meest hoogstaand vermaak, maar ik kom er maar gewoon voor uit. Ik smul van de interacties, en van mijn eigen beoordelingen van die interacties. Mijn vriendjes hebben me er altijd een beetje over uitgelachen. “Wat een domme, saaie, ordinaire programma’s kijk jij.. wat vind je daar nou in godsnaam leuk aan?!”. Nou, dat dus. Het is voer voor psychologen!
En nu is er ook zoiets aan de gang op de tijdlijn van mijn FaceBookpagina, als het over corona gaat. Ik lees en observeer de uitgebreid verkondigde visie van mensen die er een wel erg sterke mening over hebben. Ik denk er het mijne van. Vaak heb ik de jeukende neiging te reageren met een wijsneuzerige psychologische observatie, maar kan ik dat gelukkig toch laten. Daar komt alleen maar gedoe van natuurlijk. Niemand wordt graag ongevraagd en publiekelijk gespiegeld, ikzelf ook niet. En tegelijkertijd besef ik ook: mijn eigen perspectief op deze zaak is natuurlijk minstens zo gevormd door mijn eigen levensverhaal als het hunne. En is in die zin dus ook gekleurd, en niet ‘de waarheid’.
Maar dit is mijn blog en hier kan ik schrijven wat ik wil, zonder specifieke mensen voor het hoofd te stoten. Dus. Mijn observatie is de volgende:
Grofweg zie ik zes ‘opvallende’ groepen, die hier en daar overlappen, en die ik karikaturaal aanzet om mijn punt te maken:
- Ik zie de ‘vrijheidsstrijders’, die weigeren om verplichte en niet-werkende mondkapjes te dragen, van iedereen 1,5 meter afstand te houden en hun interactie met anderen te beperken. Mogelijk onderliggend trauma: (onredelijke) vrijheidsbeperking.
- Ik zie de ‘complotdenkers’, die vrezen (nee, wéten) dat er een gigantisch spel gespeeld wordt met ons ‘schapen’. Oppermachtige en steenrijke personen en bedrijven zijn bezig met een grootschalige overname van de wereldbevolking, hebben de ‘main stream media’ en de politici in hun greep, en liegen ons massaal voor. Mogelijk onderliggend trauma: schending van vertrouwen.
- Ik zie de ‘activisten’, die eindeloos bezig zijn met mensen ronselen, actie voeren, en berichten plaatsen met zoveel uitroepstekens en woorden in CAPSLOCK, dat je er stil van wordt. Ze laten zich HOREN, ze laten zich ZIEN, ze laten NIET MET ZICH SOLLENNNNN!!! En iedereen moet meedoen, nu! Mogelijk onderliggend trauma: genegeerd worden / er niet toe doen.
- Ik zie de ‘paniekzaaiers’, die ontzettend bang zijn. Ze durven het nieuws nauwelijks meer te bekijken en hun huis nauwelijks meer uit te komen of mensen uit te nodigen. Ze drukken hun geliefden op het hart om voorzichtig te zijn, en zijn (intern) woedend op mensen die de regels aan hun laars lappen. Mogelijk onderliggend trauma: gevaar / ernstige ziekte / ongevallen / overlijden.
- Ik zie de ‘controleurs’, die als een havik elk nieuwsbericht over corona in de gaten houden, en aan hun geliefden doorsturen. Zij spreken mensen aan op hun verantwoordelijkheden, online en offline. Ze hebben geen geduld met die ‘gekkies’, die zich tegen de maatregelen uitspreken. Ze zorgen ervoor dat alles goed georganiseerd is: ze hebben mondkapjes en ontsmettingsmiddelen in overvloed. Mogelijk onderliggend trauma: een ervaren gebrek aan controle.
- En ik zie de ‘vredestichters’, die juist ontzettend bang worden van al deze tegengestelde visies, en gepolariseerde conflicten die er daardoor ontstaan tussen de groepen. Zij proberen uit alle macht de vrede te herstellen, en strooien online kwistig in het rond met hartjes en oproepen om lief voor elkaar te blijven. Ze mediaten er op los. Mogelijk onderliggend trauma: boosheid/ruzie/conflicten.
Zelf herken ik me in geen enkele beschrijving écht. Na de grote schrik aan het begin van de pandemie, waarin ik wel even paniekzaaier was, heb ik de situatie nu geaccepteerd voor wat die is. Ik kijk dagelijks via Gemist het ‘main stream’ nieuws van de NOS, om op de hoogte te blijven. Verder volg ik achtergronden op het nieuws (Nieuwsuur, en de Correspondent vind ik fijn) en bekijk ik ook de alternatieve ideeën van ‘andersdenkenden’ via FaceBook. Aan beide zijden zie ik waarheden en onwaarheden – of onlogischheden -, die verkondigd worden. Ik hou me aan de maatregelen. Ik draag zonder morren mijn mondkapje in het OV en (zo nodig) in winkels. Ik hou ruim afstand; weliswaar met mijn meest hechte vrienden (mijn ‘bubble’ van zo’n 12 mensen, die ik regelmatig zie) niet altijd 1,5 meter, maar ik knuffel buiten mijn vriend niemand. Mijn ouders heb ik sinds begin februari niet meer in het echt gezien, maar dat komt voornamelijk omdat zij beiden in de risicogroep vallen en vrij voorzichtig zijn, en omdat we ruim 200 km van elkaar vandaan wonen. Af en toe bellen vinden we ook prima. Ik werk zoveel mogelijk vanuit huis: videobellen met mijn cliënten en collega-psychologen werkt meer dan prima. Ik heb me al twee keer laten testen, omdat ik klachten had. Beide keren gelukkig een negatieve uitslag. Verder eet ik gezond, rook ik niet en drink ik met mate, en beweeg ik voldoende, zoals ik altijd al deed. Ja, ik heb een ‘vredestichtend’ bericht gepost op FaceBook, maar daar heb ik het bij gelaten. Ik probeer mensen met andere meningen in hun waarde te laten, ook als ze in één of meerdere van bovenstaande categorieën lijken te vallen.
Kortom: ik ben goed van vertrouwen, maar niet op het naïeve af. Ik ben alert, maar niet angstig. Ik bescherm mezelf en anderen, zonder me daar al te druk over te maken. Ik probeer het goede voorbeeld te geven met mijn eigen gedrag. En verder, what will be, will be.. Ik vertrouw erop dat ‘de waarheid’ heus wel boven tafel komt, als die anders is dan ik nu geloof.
Precies de wijze waarop ik nu ook in mijn liefdesrelaties wil staan. Zo min mogelijk gestuurd door (onbewuste) trauma’s en beschermingsmechanismen, maar met openheid, acceptatie en wederkerigheid. Vol vertrouwen, in de ander, maar vooral in mezelf. Mocht de boel anders lopen dan ik had gehoopt, dan zie ik dat dan wel weer.
Idealiter leert de omgeving rekening te houden met de gevoeligheden van deze getraumatiseerde personen (“Niet te autoritair tegen hem doen hoor, want daar kan hij niet tegen.”), én proberen de bewust geworden getraumatiseerde personen zelf te werken aan hun innerlijke en uiterlijke reacties, al dan niet middels therapie of alternatieve hulp. Dat versoepelt de omgang met elkaar behoorlijk.
Het levert dan weliswaar minder interessante interacties op, als je er als omstander van een afstandje naar kijkt, maar dat zal de hoofdrolspelers zelf waarschijnlijk – terecht – een grote zorg zijn.
PS. Uiteraard is niet elk afwijkend reactiepatroon terug te voeren op onderliggend trauma. Mensen met autisme, schizofrenie of hersenletsel, bijvoorbeeld, reageren ook afwijkend op hun omgeving, maar over deze personen heb ik het uiteraard niet in dit stuk. Ook praat ik hier nogal lichtzinnig over jeugdtrauma’s. Ik neem het woord trauma gemakkelijk in de mond. Dat doe ik, omdat ik het als meerwaarde zie, om bepaalde heftige reactiepatronen van jezelf en anderen op die manier te bekijken. Het vergroot het begrip en daarmee de acceptatie, en verhoogt tegelijkertijd de noodzaak er iets mee te doen.
PS2. De vijf groepen zijn absoluut niet bedoeld als veroordelingen, maar als spiegel, waarbij ik bewust stereotypeer. Kun je met humor in die spiegel kijken en zien of de beschrijving jou past? Hoe extremer het gedrag, hoe groter het vermoeden van onderliggend trauma. Ik wil hier ook niet mee zeggen dat de vrijheidsstrijder, complotdenker, activist, paniekzaaier, controleur of vredestichter niet (deels) GELIJK kan hebben. Maar de ware vraag is: is het reactiepatroon daadwerkelijk functioneel en helpend?
PS3. Heb je een half uur de tijd? Kijk deze video dan eens, waarin dr. Shefali een fantastisch praatje houdt over het zoeken van vervulling in al de verkeerde plekken (werk, relaties, rollen etc.), niet wetende dat het de vervulling is die we als klein kind tekort gekomen zijn, en die niemand ons nog kan geven, behalve wij zelf. Zo bezitten we vaak de emotionele leeftijd van een peuter of kleuter, maar is dat niet gelijk duidelijk, omdat we inmiddels het lichaam (en de status) van een volwassene hebben. Het is onze taak om onszelf emotioneel op te voeden, op de punten waarin het onze ouders niet is gelukt, zodat we die verantwoordelijkheid niet steeds weer bij een ander (of iets anders) neerleggen.
PS4. Smul jij ook van reality tv, omdat je er (als psycholoog) je psychologische theorieën op los kunt laten? Kijk of luister dan eens naar dr. Kirk Honda op YouTube en Spotify. Hij is relatietherapeut en professor in de psychologie, en heeft een podcast ‘Psychology in Seattle’, waarin hij onder andere afleveringen van bekende reality-tv-programma’s analyseert. Erg vermakelijk en leerzaam, en tegelijkertijd stiekem ook leuk om deze man zélf op die manier te beoordelen. Ik ben inmiddels verslaafd.