Gevangen door schuldgevoel – Niet geschikt voor relaties?

Ik vraag mijn cliënten vaak: “Welk naar gevoel speelt een hoofdrol in jouw leven?”. Hier induiken, onderzoeken wat er precies speelt en ermee experimenteren levert vaak veel persoonlijke groei op.

Bij mij stond angst altijd op de voorgrond. Ik was een bang kind en heb in mijn volwassen leven een enorme strijd moeten leveren om veel van mijn talloze angsten te overwinnen. Op dit punt in mijn leven kan ik zeggen dat angst slechts een bijrolletje heeft. Iets waar ik erg mee in mijn nopjes ben.

Ook in mijn relaties was angst een gegeven. Ik was bang om te laten blijken dat ik verliefd was (uit angst dat hij niet verliefd op mij zou zijn), bang om initiatief te nemen in de relatie (uit angst dat hij mij niet net zo graag wilde zien), bang om verlaten te worden (uit angst dat ik hem dan heel erg zou gaan missen en niet alleen kon zijn) en uiteindelijk bang om me opnieuw te hechten aan iemand (uit angst dat hij me toch weer zou gaan verlaten).

Nu ik veel cliënten spreek die worstelen met relaties, merk ik dat er bij velen vooral schuldgevoel speelt.

“Ik voel me schuldig, omdat ik niet net zo vaak samen wil zijn dan hij/zij, omdat ik naar anderen blijf verlangen, omdat ik me geregeld terug wil trekken en dan geen zin in contact heb, omdat ik alleen op reis wil, omdat ik niet wil samenwonen, omdat ik me snel kan storen aan kleine dingen en dan onaardig uit de hoek kan komen, omdat ik met een ander ben geweest, omdat ik nog gevoelens heb voor een ex, omdat ik hem/haar niet kan bieden waar hij/zij zo naar verlangt..”

De redenen om zich schuldig te voelen binnen een relatie zijn talrijk. Hierbij gaat het vaak om de eigen behoeften, die door de ander, en (uiteindelijk?) ook door de persoon zelf, als ‘niet oké’ en ‘egoïstisch’ gelabeld worden.

Geen wonder dat het voor hen zo lastig is om een relatie met iemand aan te gaan. Zou jij je constant schuldig willen voelen? Het gevoel willen hebben dat je chronisch tekort schiet? Talloze verwijten naar je hoofd geslingerd willen krijgen? Telkens willen ervaren dat je jezelf niet mag zijn in de relatie..? Ik niet.

Door hun verhalen begrijp ik tevens mijn ex-geliefden veel beter. Zij worstelden namelijk ook vooral met schuldgevoelens. Mijn begrip en compassie voor hen is nu enorm toegenomen, en daarbij mijn bereidheid om hen tegenmoet te willen komen.

Ik was voor hen het ideale oefenmateriaal wat schuldgevoel betreft, zou je kunnen zeggen, want ik bracht nogal een berg aan hoop en verwachtingen de relatie in. Ik voldeed aan het cliché vrouwelijke beeld. Ik was dol op het romantische liefdesideaal dat tentoon gespreid wordt in liefdesliedjes en romantische films. Mijn relaties moesten veel romantiek en passie bevatten, ik wilde veel samenzijn, veel intimiteit, opgaan in elkaar en de rest van de wereld vergeten. Deze visie in combinatie met mijn angstige en zachtaardige natuur maakte de boel nog wat meer beladen. Heel wat keren hebben mijn vriendjes mijn angst, verdriet, boosheid en wanhoop gezien, in reactie op hun niet erg romantische daden: terugtrekgedrag, verlangens naar anderen, vreemdgaan, onbeschikbaarheid, irritaties.. Ik leverde de perfecte voedingsbodem voor heel veel schuldgevoelens.

Mijn angstige gedrag maakte hun schuldgevoel groter, en hun schuldbewuste gedrag maakte mijn angst groter. Uiteindelijk werd dit een onhoudbare situatie.

Omdat deze personen met torenhoge schuldgevoelens zien dat er een kern van waarheid zit in de reden dat hun liefjes zo emotioneel op hen reageren, leren ze dat ze zichzelf moeten veranderen en aanpassen. Dat ze hun eigen behoeften moeten opofferen voor de relatie. Dat ze op eieren moeten lopen.

Of ze leren dat ze niet goed in relaties zijn. Dat ze hun geliefden nooit gelukkig kunnen maken. Dat ze relaties dus maar beter kunnen vermijden.

Of ze leren juist dat hun geliefden te veeleisend zijn. Dat die onrealistische verwachtingen hebben van de liefde en dat zij dit goed- of kwaadschiks aan hen duidelijk moeten maken. “Jij bent hier de afhankelijke gekkie. Niemand praat mij meer een schuldgevoel aan, ik doe vanaf nu precies wat ik zelf wil!”, wordt dan het nieuwe motto.

Zo zonde!

Want wat nou als ze verantwoordelijkheid zouden nemen voor hun schuldgevoelens? De ander dus niet meer slaafs zouden gehoorzamen, de ander niet meer zouden vermijden of op harde wijze op afstand zouden houden, omdat zíj zich schuldig voelen..? “Jij praat mij een schuldgevoel aan!”, wordt dan “Ik voel me schuldig”. Hoe zou het zijn als ze die schuldgevoelens leren accepteren en verdragen? Dan voel je je maar schuldig, dat voelt even rot, maar het gaat ook weer over. Het belangrijkste is dat je leeft naar je eigen waarden. Zolang jij zelf vindt dat het oké is wat je doet en niet doet, is dat wat het is. Vind je dat je schuldgevoel terecht is? Maak dan je oprechte excuses en verander je gedrag.

Bij angst vinden we het heel normaal om er zo mee om te gaan. Angsten moet je aangaan, om ze te kunnen verliezen, dat weet iedereen. Soms hoef je je angst niet te verliezen, als het fungeert als een waarschuwingssignaal dat je veiliger bent als je iets niet doet (waar angst voor ‘bedoeld’ is). Soms hoef je dus ook je schuldgevoel niet te verliezen, als je iets hebt gedaan dat in strijd is met je waarden.

Laat schuldgevoel – en gevoelens in algemene zin – een signaalfunctie zijn in je leven. Niet zozeer voor wat anderen of de maatschappij als normen en waarden hanteren, maar voor die van jezelf. Denk daar eens goed over na. Wat vind jij belangrijk? Hoe wil jij leven? Naar wie kijk jij op in die zin? Draag die waarden vervolgens ook uit. “Ik ben iemand (en wil ook iemand zijn), die zich best af en toe een weekje terug mag trekken uit het sociale leven, die verlangens mag voelen naar anderen, maar daar niet op hoeft te handelen en daar open over durft te zijn, en die pas op berichtjes mag reageren als hij daar ruimte voor en zin in heeft.” Bijvoorbeeld.

Een belangrijke toevoeging hierop is dat je daarbij OOK open kunt staan en rekening kunt houden met wat je geliefde prettig en acceptabel vindt. Niet omdat dit zo moet of hoort, maar omdat je dat wilt: omdat je om de ander geeft. Zonder jezelf daarbij uit het oog te verliezen. Je kunt dan samen naar een creatieve oplossing zoeken, die voor jullie beiden werkt, of samen besluiten dat een relatie tussen jullie nooit zal gaan werken als er geen werkbare oplossingen gevonden kunnen worden.