Degene waar je op ‘valt’ is nooit zomaar iemand. Heb je daar wel eens goed bij stil gestaan? Wat maakt nou dat precies deze persoon zo’n magnetische uitwerking op je heeft en iemand anders, die er op lijkt, helemaal niet?
Toen ik het boek ‘Keeping the love you find‘ van Harville Hendrix voor de eerste keer las, tijdens mijn Sharanam yoga en counseling retreat op Mallorca (grote aanrader overigens!), werd ik omver geblazen door de inspirerende inhoud van het boek. Er vielen ineens zoveel puzzelstukjes op hun plek, waar ik voorheen geen idee had welke daarin hoorden. Het gaat over de IMAGO-relatietheorie, die volwassen hechting en bewuste relaties beschrijft. Razend interessant. Omdat lang niet iedereen dit boek zal gaan lezen, wil ik hier graag een stukje aan wijden.
Het boek beschrijft onder andere hoe aantrekkingskracht tussen twee personen tot stand komt. Je wordt aangetrokken door bepaalde eigenschappen van iemand, die je zelf niet hebt, maar die je bewondert en dolgraag zelf ook zou bezitten. In je opvoeding was daar nooit aandacht voor, je ouders bezitten die eigenschappen zelf niet en misschien werd er zelfs wel neerbuigend over gepraat. Een voorbeeldje is bijvoorbeeld openheid. Stel je bent heel gesloten opgevoed. Je beide ouders zijn het niet gewend om over privézaken te praten en dat heb je dus ook niet in je opvoeding meegekregen. Als iemand anders dat wel deed lachten je ouders die persoon achter zijn of haar rug om uit. “Moet ze zo nodig de vuile was buiten hangen? Wat een aansteller zeg. Ze wil gewoon aandacht.” Je leerde: openheid is niet oké. En je nam die overtuiging zelf ook over. Later kom je iemand tegen die heel open is. Je bent er een beetje door gechoqueerd, maar tegelijkertijd fascineert het je. Wauw, durfde jij ook maar zo open zijn! Tada, je voelt aantrekkingskracht. (In IMAGO valt deze eigenschap onder je ‘verloren zelf’.)
Nu is dat niet het enige, want dan zou je op iedere persoon verliefd worden die een eigenschap heeft die jij niet hebt, maar wel bewondert. Zo werkt het niet. Bewondering en vriendschap kunnen ontstaan, maar voor verliefdheid is meer nodig.
Nu komen de eigenschappen die minder voor de hand liggen om de hoek kijken.
Eigenschappen die je eigenlijk heel vervelend vindt in die persoon en die je aan één van je (of beide) ouders doet denken, meestal degene waar je de grootste moeite mee had/hebt. In de roze-bril-fase zie je deze eigenschap overigens niet of nauwelijks, het valt je later pas op. Zelf heb je die eigenschap ook, maar misschien ben je je daar niet heel bewust van. Dit is de eigenschap die je zal triggeren, die dus buitenproportioneel heftige emotionele reacties in je opwekt. Misschien is de openhartige man waar je je toe aangetrokken voelt wel een enorme betweter. Altijd heeft hij zijn zegje klaar en altijd wil hij het laatste woord hebben. Hij haalt daarmee het bloed onder je nagels vandaan. Je herkent het wel, zelf kun je ook enorm betweterig zijn en ook je vader was zo. Jullie hadden thuis heftige discussies, die vrijwel altijd eindigden in ruzie en het gevoel dat je vader nooit de moeite nam naar je te luisteren. Hoewel je de eigenschap veracht, bij je vader, bij anderen, maar ook bij jezelf, voelt-ie desondanks heel vertrouwd. Als thuis. (In IMAGO je ‘ontkende zelf’.)
Dan de eigenschappen die je fijn vindt, omdat je ze in jezelf herkent en ze bij je resoneren. Zij is lief voor de wereld, jij ook. Eén van (of allebei) je ouders waren ook altijd heel bewust bezig met duurzaamheid en goed zijn voor anderen en vonden het heel belangrijk om je dat mee te geven in je opvoeding. Deze eigenschap heb je altijd zeer in hen gewaardeerd. Ook deze eigenschap voelt als thuis.
Zijn deze drie soorten eigenschappen in één persoon vertegenwoordigd? Dan voel je een sterke aantrekkingskracht (of verliefdheid).
Het is interessant om een keer na te gaan welke eigenschappen van je vader en moeder jij sterk aan hen waardeerde en welke je juist verachtte. En welke eigenschappen zie je bij andere mensen die je bewondert, maar die je bij jezelf mist? Deze eigenschappen samen vormen het profiel van jouw IMAGO-match. Ex-geliefden en (toekomstige) geliefden zullen hier zeer waarschijnlijk aan voldoen, mits je een grote aantrekkingskracht naar hen voelde.
Dat is leuk om te weten, maar wat heb je eraan?
IMAGO zegt dat het nu de bedoeling is dat je de eigenschappen van je verloren zelf bij jezelf moet gaan cultiveren en de eigenschappen van je ontkende zelf in jezelf moet gaan zien en accepteren en er op een werkende manier mee om moet leren gaan in je dagelijks leven. Verder probeer je triggerend gedrag voor de ander zoveel mogelijk achterwege te laten. Dit doe je liefst allebei binnen jullie liefdesrelatie.
Wat dit alles doet, is dat je zo een heler persoon wordt, je groeit als mens. Dat is de grootste bedoeling van een liefdesrelatie volgens IMAGO. Samen kom je zoveel verder dan alleen. Dit kun je natuurlijk ook op eigen houtje proberen te doen, als je eenmaal deze eigenschappen in jezelf hebt vastgesteld, maar zo’n geliefde waar je je toe aangetrokken voelt en misschien zelfs verliefd op bent is een onwijs grote stimulans om jezelf voor te ‘verbeteren’. Opeens is dat niet meer zo lastig en doe je het zelfs met plezier. (Je kent het vast wel dat je aan jezelf merkt dat je je best doet voor de ander, je aanpast aan zijn of haar voorkeuren en zaken van elkaar overneemt als je verliefd bent.)
Het is een grote valkuil als je dit allemaal niet doorhebt. Dat je die negatieve eigenschappen van de ander niet bij jezelf herkent en erkent en daardoor vreselijk geïrriteerd raakt. Zo erg zelfs dat je de relatie erom zou willen verbreken. Of je voelt dat je de ander nodig hebt, om je heel te voelen. Zijn onafhankelijkheid compenseert zo fijn voor jouw gebrek daaraan. Je kan niet zonder hem! Althans, zo voelt het.
Maar pas op. Als je bewust met je ontwikkeling aan de slag gaat binnen je liefdesrelatie, zal de sterke aantrekking die je richting je geliefde voelt waarschijnlijk afnemen. Omdat je de eigenschappen van je verloren zelf, die je geliefde wel heeft, nu ook in jezelf gecultiveerd hebt, speelt deze factor minder een rol in de aantrekking tussen jullie. Het is nu gewoon een fijne eigenschap geworden, zoals de andere fijne eigenschappen die jullie delen. En als je je niet meer zo opwindt over de eigenschap van je ontkende zelf, maar er met compassie naar kan kijken, dan gaat ook daar de lading van af. Misschien voelt de relatie dan als ‘klaar’. Er valt niets meer te vechten, te ontdekken en te leren. Vooral mensen met een grote voorliefde voor spanning en sensatie en voor persoonlijke ontwikkeling zullen dan wellicht afhaken.
Maar dat hoeft niet. Want echte liefde draait om elkaar blij maken, elkaar steunen bij tegenspoed, elkaar aanmoedigen en samen van het leven genieten. Eén en één is drie, zeg maar. En dat kan natuurlijk ook als goede vrienden, maar meer nog binnen een liefdesrelatie. Het is maar waar je de voorkeur aan geeft en hoe ‘uitgeleerd’ en ‘heel’ je denkt te zijn.
Dan nu een volledig voorbeeld, vanuit mezelf gezien.
De eigenschappen van mijn verloren zelf, die waar ik bewondering voor heb, maar zelf niet heb. Ik val op onafhankelijkheid en lef, omdat ik zelf heel beschermd ben opgevoed en die eigenschappen niet heb ontwikkeld. Dingen werden al snel als te gevaarlijk of te moeilijk voor mij gezien, dus ondernam ik weinig uitdagende dingen. Tot mensen met die eigenschappen voel ik me dus onwijs aangetrokken. Zowel in vriendschappen als in de liefde. Ik heb deze eigenschappen de afgelopen jaren in mezelf proberen te ontwikkelen, door wel veel dingen te doen die ik eng of lastig vind. Door me niet door angst te laten leiden. Ik ben nog steeds geen ultra dapper mens of miss independent, maar dat hoeft ook niet. Ik ben nu veel meer in balans, en daar was het me om te doen.
Dan mijn ontkende zelf, de negatieve eigenschappen die mijn ouders ook hebben en die ik lastig in mezelf te erkennen en accepteren vind: moeizaam echte verbinding kunnen maken, me regelmatig terugtrekken uit contact en niet goed kunnen communiceren over mijn gevoelens. Hier word ik gek van in mijn geliefden. Het is altijd de reden geweest waardoor ik het niet meer zag zitten. Maar ik heb geen enkele vriend gehad die deze eigenschappen niet had. Voor deze eigenschappen heb ik mijn ogen geopend. Ja, zo ben ik ook. In liefdesrelaties, maar ook in vriendschappen. Ik werk eraan om mensen dichterbij te laten komen. Ik heb geleerd op een volwassen wijze voor mijn wensen op te komen en aan te geven als ik iets niet wil middels de methode van Geweldloze communicatie (in het boek beschreven als Intentional Dialogue). Hierdoor durf ik anderen veel meer toe te laten. Ik hoef niet meer bang te zijn dat ze me opslokken of negeren.
Mijn positieve eigenschappen, die mijn ouders ook hebben, tenslotte. Ik hou van mensen met een groot hart, die geven om de wereld en om andere mensen. Lieve mensen. Dat zijn mijn ouders zeer zeker en ik durf van mezelf te zeggen dat ik dat ook ben. Mijn oud-geliefden en goede vrienden zijn het ook allemaal. Hier geniet ik lekker van en laat me er elke keer weer door inspireren.
Het zijn dus geen eigenschappen die je bewust zo uitkiest. Je merkt het pas achteraf, als je aantrekking voelt richting iemand. Als je dit eenmaal weet is het veel gemakkelijker om te accepteren als iemand ‘het’ niet bij jou voelt. Dan heb je gewoon niet de juiste combinatie aan eigenschappen, die als thuis voelen en bewondering opwekken. Dat maakt je geen minder mens of objectief niet leuk genoeg. Dat wist je waarschijnlijk al wel, maar toch fijn om dat ook zo even bevestigd te krijgen toch? En ook als een relatie zijn enerverende koers gelopen heeft en er alleen een vriendschap overblijft, begrijp je eerder hoe dat kan. De lessen zijn geleerd, jullie zijn beiden gegroeid tot zover mogelijk bij deze persoon. Je kunt dan op zoek gaan naar iemand anders, die weer andere eigenschappen aan zal spreken, om zo verder te groeien of besluiten dat het wel mooi geweest is en samen van de liefde genieten.
Is dit alles niet geweldig? Ik doe de theorie en het boek vast groot onrecht door het zo simplistisch weer te geven, maar mocht je meer willen weten: gaat dat lezen! Ik vind het essentieel leesvoer voor mensen met een verstoorde hechting, die worstelen in relaties, maar ook voor mensen die niet zoveel problemen in relaties ervaren is het op meerdere vlakken een eye-opener. (Het boek dat ik noem is voor singles, het boek voor mensen in een relatie heet ‘Getting the love you want‘. Beiden zijn alleen in het Engels verkrijgbaar.)